استفاده از علائم نگارشی (نشانه ها) در خبر

 

پیشینه پیدایش نشانه های نقطه گذاری چندان روشن نیست. برخی پژوهندگان معتقدند که آرستیو فانس، نمایشنامه نویس پیش از میلاد یونان نخستین کسی است که در نوشته هایش، شماری از قواعد نقطه گذاری را آورده است. در خطوط باستانی ایران نیز مانند میخی، پهلوی و اوستایی» نشانه های قراردادی خط به صورتی محدود، به کار می رفته است« همچنان که درخطهای کوفی و قرآن هم به پارهای از این نشانه گذاریها برمیخوریم.

پیشینه نشانه های نقطه گذاری در خط کنونی فارسی به اوایل سلطنت فتحعلی شاه قاجار و به ویژه به آغاز کار چاپ و انتشار روزنامه در نیمه دوم سده 13 ه . ق باز میگردد. از این زمان به بعد، رفته رفته پای نشانه های نقطه گذاری از رهگذر ترجمه آثار غربی به ایران نیز باز شد و بعدها حسین کاشم، م لم دستور زبان فارسی با عنوا ن» اعجام  «به قواعد نقطهگذاری اشاره کرد.

اینک مهمترین نشانه های نقطه گذاری را مرور میکنیم.

ü نقطه (.)

نقطه نشانه مکث کامل است که در پایان هر جمله خبری یا انشایی می آید. مهمترین نقش نقطه، جدا کردن جمله ها از یکدیگر است. نقطه همچنین برای جدا کردن حرفهای اختصاری به کار میرود، م ل: ان. پی. تی و ....

ü دو نقطه (:)

علامت دو نقطه قبل از ناقل عبارت مینشیند. م ل رئیس جمهور: تغییر در مرزهای منطقه را نمیپذیریم و....

ü سه نقطه (...)

نشانه حذف و تعلیق واوهها یا جمله محذوف است و معنی آن الی آخر یا غیره است. مانند: حسنک وزیر با عزمی راسخ و خاطری آزرده زن و فرزند، جاه و مقام و ... را بدرود گفت.

در کلمه الله به جای لله ¬ ا...

ü ویرگول (،)

علامت مکث کوتاه و ایجاد فاصله بین دو بخش از جمله است. این علامت به منظور آسان ساختن درک مطلب در جمله مورد استفاده قرار میگیرد. مانند هر یزی که به زبان آمد، به زیان آمد.

برای جدا کردن واوه یا عبارتی که وصم کننده اسم یا ضمیر است، مانند: خیام، شاعر بزرد ایرانی، بزرد ترین رباعیسرای ایران است.

برای تمایز اعداد در جملهها مانند: مواد644،645 ، 644 و 932 قانون مدنی، ناظر بر تعهدات موکل است.

فاصله بین دو فعل در جمله، مانند "وی که پیش از این معاون استاندار ... بوده است، گفت:"

نشانه جداسازی مبتدا و خبر در جمله، مانند ایران، کشوری پهناور و اثرگذار در خاورمیانه است.

 

نکته: به کار بردن ویرگول، قبل از فعل جملهها و حروف ربط، مانند » به» «  از « و ... اشتباه است؛ مگر حتماً نیازی به مکث داشته باشیم و با برداشتن ویرگول، مفهوم جمله تغییر کند.

و...

ü نقطه ویرگول (؛)

نشانه مکث و درنگ طولانی میان دو جمله یا دو عبارت است که باهم پیوند دارند و در عین حال از معنا و مفهوم کامل ومستقل برخوردارند.

نقطه ویرگول برای جدا کردن بندهای طولانی نیز کاربرد دارد.

ü گیومه («»)

این نشانه در اول و آخر جملهای میآید که از کسی یا کتابی به صورت مستقیم نقل میشود. مثل: رئیس جمهور گفت:  .» بازگشت از انروی هستهای غیرممکن است «

برای مشخص کردن یک واوه از دیگر واوه ها یا تاکید بر کلمهای خا یا جداسازی واوههای نامانوس، واوههای مدنظر را در نشانه نقل قول مستقیم می گذاریم. مثلاً: استاندار... بر احیای مجدد » قومس «تأکید کرد. یا وی با رد شایعات موجود درباره » استعفای وزیر اقتصاد« گفت...

ü پرانتز (  )

برای واوههای مترادف یا برای منفی کردن کلمات به کار میرود و البته کاربرد ندانی در خبر ندارد. مانند اساطیر)میتولووی( دربرگیرنده باورهای بنیادین انسانها در آغاز تاریخ تمدن هستند.

برای یادآوری نام پیشین جایی یا سمت کسی کاربرد دارد. مانند سیستان )سکستان( در شرق ایران قرار دارد در اشاره به سال وقوع یک حادثه یا تاریخ زاد و مرد کسی به کار می رود. م ل کمالالدین، وحشی بافقی )متوفی در1 ه . ق( از شاعران عهد صفوی است.

ü علامت پرسش ( ؟ )

نشانه تعجب، برای بیان شگفتی، حالات، هیجانها، تمسخر، تنفر و ... به کار میرود

نکته: هرگاه در جملهای نشانه تعجب و استفهام باهم بیاید، علامت تعجب پس از نشانه س وال میآید. )؟!(

نکته: در نگارش مطالب خبری اصولاً استفاده از علامت تعجب، حتی اگر مطلب حیرتآور هم باشد، جایز نیست.

- استفاده از این علامت که نشانه اظهارنظر نویسنده است به اصل عینیت و بیطرفی خبرنگار لطمه میزند.

بین هر کلمه با کلمه بعدی باید یک فاصله کامل وجود داشته باشد. سبیدن کلمات و یا داشتن دو واحد فاصله، علاوه برآن که خبر را نازیبا میکند، وقت زیادی را برای ترتیببندی میگیرد.

غلط: ولیالله اسما عیلی در این باره گفت: مردم باید....

صحیح: ولیالله اسماعیلی در اینباره گفت: مردم باید...

نقطه (.) دو نقطه: ) ) ویرگول )،( نقطه ویرگول )؛( و سایر علائم و و نشانها باید به حرف قبلی چسبیده و ازحرف یا کلمه بعدی فاصله داشته باشد.

غلط: در این واحد صنعتی ،مرغ به صورت...

صحیح: در این واحد صنعتی، مرغ به صورت....

در برخی از اخبار غلطهای فراوانی دیده میشود که نشاندهنده آن است که مطلب بدون تصحیح ارسال شده است. اصلاح اخبار از این منظر وقت زیادی را از همکاران در گروه میگیرد. همین مس له یکی از دلایل آرشیو اخبار است که اغلب موجب گلایه متقابل میشود.

گزارش: فریبا سلیمان پور